Als sterven een keuze lijkt…

"Mevrouw, u bent ongeneeslijk ziek en we kunnen niets meer voor u doen." Hoe zou u reageren? Onlangs kreeg ik het verzoek een gesprek aan te gaan met een mevrouw van 70, die dit bericht had gekregen. Het lijkt me shocking. Boosheid, frustratie, machteloosheid en 'waarom ik', zijn zomaar een paar begrippen die me door het hoofd schieten als mogelijke reactie. Mij was gezegd dat mevrouw voor euthanasie had gekozen. Al rijdend in mijn auto naar het opgegeven adres, vroeg ik me af wat me te wachten stond. Ik voelde me vies en zweterig, want het was bijzonder warm. Maar toen na het aanbellen de voordeur openging, was ik dat snel vergeten. Mevrouw deed zelf open en ik was op slag onder de indruk van haar persoonlijkheid, wat een kracht, wat een powervrouw. Die indruk werd snel bevestigd toen we aan de praat raakten. Vrijwel automatisch denk je dat je in een trieste en verdrietige omgeving binnenstapt, maar niets was minder waar. In de eerste plaats niet, omdat je zo op het eerste gezicht niets van enige vorm van ziekte aan haar zag of merkte. En op de tweede plaats niet, vanwege haar visie op de situatie die ze onder ogen moest zien.

"Vanzelfsprekend was ik van slag toen ik deze zomer het bericht kreeg dat ik kanker heb, die niet meer te behandelen was", vertelde ze. "Ook aan mij is het hele scala aan emoties voorbijgegaan. Maar na een tijdje werd me duidelijk dat ik dus echt dood zou gaan en dat ik bij dat onvermijdelijke gegeven twee keuzes had. De eerste: ziek worden, pijn lijden en mijn eigen aftakeling ondergaan of de tweede: kiezen voor euthanasie. Van mezelf weet ik dat ik praktisch ben ingesteld, maar ook ijdel. Mijn eigen aftakeling te moeten beleven, was een akelige gedachte, maar ook pijn te moeten gaan lijden leek me geen prettig vooruitzicht. Daarbij bedacht ik dat ik 70 ben, alleen woon en een prachtig leven heb kunnen leiden. De clichéuitdrukking ‘het is goed zo’ kwam al snel in me op. En natuurlijk ben ik niet over één nacht ijs gegaan. Met mijn dochter, schoonzoon en vrienden - en natuurlijk de huisarts - heb ik vele gesprekken gevoerd, die mij steeds verder bevestigden in mijn wens om euthanasie te willen. Daarbij had ik wel af en toe de twijfel of het allemaal wel waar was met die vreselijke ziekte, want ik voelde nog niets. Inmiddels is dat aan het veranderen, al heb ik gelukkig nog steeds geen pijn. De goedkeuring voor euthanasie is binnen en daarom zit u nu hier om de uitvaart te bespreken." Ze laste een adempauze in, die mij de gelegenheid gaf me te herpakken en te reageren. Ik sprak mijn bewondering uit voor de krachtige wijze waarop ze haar keuze voor euthanasie beschreef en al snel waren we de uitvaart in praktische zin aan het organiseren. Ze wist heel goed wat ze wilde. In ieder geval geen saaie kist, het liefst een rode. Die liet ik haar zien en dat moest hem worden, waarbij ze meteen liet weten dat ze het maar niets vond om voor in zo’n zaal te moeten staan als overledene. Verbaasd vroeg ik haar waarom ze dat dan toch wilde. Ze dacht dat het zo hoorde, waarop ik vertelde dat daarvoor geen regels bestaan. Resoluut gaf mevrouw aan dat dan de goedkoopste kist goed genoeg was en zij niet als overledene in de zaal wilde staan. Ik word toch gecremeerd en dan is de goedkoopste kist goed genoeg. Een mooie rouwkaart en een goed afscheid, met een goed glas en lekkere happen, zoals zij het noemde, waren wel belangrijk. Tussen neus en lippen door had ze me verteld dat ze hobbyfotograaf was en de foto’s aan de muur in de woonkamer door haar waren gemaakt. Hobbyfotografie van hoog niveau. Dus vroeg ik haar of ze niet iets met haar eigen foto’s op de rouwkaart wilde. Dat bleek een goed idee en binnen een dag was het concept van de rouwkaart met tekst en al klaar, op wens met rood als hoofdkleur. Al verder pratend gaf ze aan dat het traditionele uitvaartkostuum voor haar niet hoefde. Lachend zei ze, dat ze er weliswaar niet meer bij zou zijn, maar dat zo’n pak niet bij haar past. Uiteraard vroeg ik haar wat ze dan wél wenste. Meteen wees ze naar mijn driedelige blauwe kostuum als prima alternatief, waarbij een rood accent niet gek zou zijn. Het toeval wilde dat ik knalrode schoenen heb met een bijpassende riem en das. Mevrouw reageerde enthousiast, maar vroeg wel of ik dat voor de euthanasie dan wel nog even kwam showen. Die belofte deed ik. Zo ging het gesprek nog even door en alles werd tot in detail besproken van locatie tot muziek en sprekers en wat al niet meer. Inmiddels was het al ruim na vijf uur en stond ze ineens op. Resoluut zei ze dat mijn werktijd er wel op zat en dat we nu samen een glas goede wijn op het leven moesten drinken. Ik kreeg nauwelijks de kans om tegen te sputteren of het inderdaad goede glas wijn stond voor mijn neus. Samen met ook de dochter en schoonzoon erbij waren, hebben we nog een tijdje zitten praten over deze bijzondere situatie en de prachtige en vooral krachtige manier waarop zijzelf met het naderende levenseinde omging. Ze gaf aan zelf ook met enige verbazing naar zichzelf te kijken, maar vertelde oprecht blij te zijn met haar keuze die eigenlijk geen keuze is. Alleen het tijdstip is een keuze. Bij vertrek heb ik haar bedankt voor haar vertrouwen en vooral voor haar openheid, die mij opnieuw deden beseffen dat ik een bevoorrecht mens ben. Bevoorrecht omdat ik dit werk mag doen en zo met veel bijzondere mensen en hun bijzondere verhalen in aanraking kom. Dat maakt mij een rijker mens. Jos Zeelen

(Blog is geplaatst met toestemming van nabestaanden)