De donkere passagier

Door de ogen van een uitvaartleider... Mijn telefoon gaat, terwijl ik net het uitvaartcentrum van Dunweg wil verlaten. Ik zie op het scherm dat het mijn man is en neem op. “...Pascal... hij is dood…”

Zelfportret Pascal Ollegott

Pascal Ollegott. Een getalenteerd fotograaf en goede vriend is dood. En meteen wist ik het. Meteen wist ik dat hij geen natuurlijke dood gestorven was. En dat hij ervoor zou zorgen dat ik zou worden gebeld om de uitvaart neer te zetten. Nog geen paar weken geleden kwamen wij hem tegen op de fiets. We stopten, omhelsden elkaar en bij het "Tot snel!" nam ik een loodzwaar gevoel met mij mee. Waarom, wist ik niet helemaal. Nu wel. Hij nam afscheid. Ter plekke. Later bleek dat wij mogelijk de ‘laatsten’ waren in fysieke vorm.

  

Een mens met humor en een onvoorspelbare sluitertijd op zijn beeldsensor, heeft zijn laatste foto gegeven aan de donkere passagier op zijn ziel. Het is een inwendig beeld dat hij met niemand heeft willen of kunnen delen. Wat hij achterlaat is een groot gemis en - zoals het altijd gaat bij het eenzame zelfbesloten heengaan - heel veel vragen.

Wanneer wij een uitvaart neerzetten, dan is dat in het teken van hoe iemand was. Dan spelen de fijne en positieve details vaak de hoofdrol. Alleen bij zelfdoding staat hoe iemand was, vaak in schril contrast met de verwarde emoties die spelen bij de nabestaanden. Door de shock, en door gevoelens van ‘had ik het kunnen weten of voorkomen’. Zeker wanneer een lichaam niet meer toonbaar is. Of als er geen ‘duidelijk’ afscheid is geweest door middel van een afscheidsbrief. De vragen over het waarom nemen de overhand. Binnen een aantal uren keuzes maken om een uitvaart neer te kunnen zetten, zijn dan voor de nabestaanden eigenlijk niet te doen. Daar dienen wij als uitvaartleiders als eerste rekening mee te houden. We moeten ruimte bieden. Meebewegen.

Dan volgt de kunst van het ombuigen van het laatste wrange beeld in het hoofd. Dit ene beeld is namelijk niet hoe iemand was. Hoe iemand was, zijn heel veel verschillende beelden aan- en door elkaar heen geplakt. De uiteindelijke compositie wordt op de dag van de uitvaart tentoongesteld. Zo ook nu. Aan zijn zus, beste vrienden en mij, de taak om Pascal centraal in beeld te brengen en hierop scherp te stellen. Om díe kruispunten te pakken, waarmee de lijnen samenkomen. Mijn gevoelsmatige kruispunt voor Pascal was en is humor. Maar ja, hoe grappig kun je zijn wanneer je na zelfdoding in je kist ligt. Hoeveel humor kan ik belichten als uitvaartleider en als vriend? Ik besloot de zwakke lichtomstandigheden in mijn brein open te breken door mijn ogen wijd open te houden. In te spelen op wat ontstaat. Aandacht te hebben voor de omgeving. Het regende die dag. Het omarmde het verdriet van de vele aanwezigen. Geen enkele glimlach of zelfs een grimas was zichtbaar. Dit terwijl onze dierbare fotograaf juist zo van de lach was. Nou, daar ging het kruispunt van humor. En de belichting werkte door de grauwe lucht ook bepaald niet mee...

In de aula staat rondom de kist zijn werk uitgestald. Fotolijsten vol met prachtige kunstwerken. Dat was Pascal. Nu komen we weer wat dichterbij hem. Ik open de dienst vanuit mijn persoonlijke verbinding met hem. De rechterhelft van de zaal kijk ik bewust niet aan. Daar zitten al mijn dierbare mensen. Ik wil niet breken. Dat mag straks. Als iedereen weg is en ik hem zelf naar de crematieoven breng.

  

Zijn zus spreekt, zijn beste vrienden spreken, zijn onofficieel aangenomen dochter spreekt. De muziek speelt en foto’s verschijnen op het scherm. Buiten is het niet meer grauw. Het is gitzwart. De regen klettert op het glazen dak en tegen de glazen wanden. Ik sta aan de zijkant en observeer. Nog steeds geen kruispunt van humor. En ik vloek in mijn hoofd naar de donkere passagier die als een donkere wolk in de ruimte hangt.

  

  

En net op het moment dat ik het gordijn voor mijn ogen even wil sluiten, wordt mijn aandacht getrokken naar de glazen wand tegenover mij. Een man en een vrouw staan buiten in de stromende regen, met diverse gevulde boodschappentassen in hun handen, ongegeneerd naar binnen te turen. Niemand ziet ze verder. Iedereen binnen zit ademloos naar de kist te staren terwijl de muziek door de aderen stroomt. Niemand ziet ze, wanneer zijn afscheidsbrief op het scherm wordt getoond. Niemand ziet ze, maar ik wel. En precies op dat moment zien zij mij ook. Onze ogen kruisen en... de lijnen komen samen. De vrouw schrikt. Springt naar achteren en grijpt op haar route de nog niets vermoedende man mee. In haar beeldende paniek van ‘gesnapt zijn en wat doe je dan!?!’ begint ze ongecontroleerd en al buigend kruisjes te slaan. De man kijkt haar vol ongeloof aan. Wat zij op haar beurt overduidelijk niet van hem snapt en hem een volle boodschappentas tegen zijn hoofd mept. Na enkele seconden van een zichtbaar verhitte, maar onhoorbare discussie in de stromende regen - met een losvliegende prei hier en daar - schrijden de man en vrouw al buigend en kruisjes slaand achteruit, de gitzwarte beginnende avond in. Dat beeld is de perfecte compositie. En het brengt Pascal instant bij ons terug. Ook al heeft verder niemand het gezien… Het einde van het afscheid nemen is daar. Iedereen verlaat de aula nadat we allemaal een laatste groet op zijn kist hebben geschreven. Ik ben alleen in de aula. Voor mij staat de kist met stuk voor stuk prachtige, passende, verdrietige en ook grappige teksten voor Pascal. Ik loop naar de kist, streel met mijn vingers over de letters en laat mijn tranen gaan.

“Ik heb gedaan wat je wilde. Van jouw donkere passagier en het wrange beeld van jouw heengaan, neem ik afscheid. Graag zelfs. Maar van jouw diafragma’s van humor neem ik geen afscheid. Die neem ik mee. Dank je wel mijn vriend…” Say cheese. Klik. Natascha Honigh Madrid

Foto's: Pascal Ollegott, Chris de Bode, Patrick Madrid

(Blog is geplaatst met toestemming van nabestaande)